راهنمای مالیات

آقای وحید عزیزی رئیس این دفتر، وظایفش را در این عناوین خلاصه می‌نماید:

• بازرسی مالیاتی از وظایف این دفتر است.
• اصلی‌ترین نکته ماده 181 قانون مالیات مستقیم و دفتر بازرسی مالیاتی بررسی و رسیدگی پرونده‌های مرتیط با بازرسی مالیاتی است.
• پیگیری گزارشات مربوط به فرار مالیاتی یکی دیگر از وظایف این دفتر است. همچنین قانون مسئولیت ایجاد الگو‌های تشخیص فرار مالیاتی و پیگیری آن را نیز به دفتر مبارزه با فرار مالیاتی واگذار نموده است.
• رسیدگی به تراکنش‌‌های بانکی مشکوک نیز یکی دیگر از وظایف مهم ای دفتر محسوب می‌گردد.

درواقع بخش مهمی از وظایف این دفتر را می‌توان شناسایی مودیان جدید و معرفی آنها به سازمان امور مالیاتی دانست. بخشی از این وظیفه با پایش اطلاعات بانکی و کنترل تراکنش‌های بانکی انجام می‌گیرد.

در مورد رسیدگی به تراکنش‌های بانکی در بخشنامه 200/99/16 نیز ماخذ اطلاعات، گزارش همین ارگان است. مسائلی مانند پایش حساب‌های بانکی و مالیات کارت به کارت نیز در حیطه کار همین دفتر است. این ارگان وظیفه نظارت بر رسیدگی به تراکنش‌های بانکی را نیز بر عهده دارد و کمیته مربوط به این بخش در هر اداره امور مالیاتی موظف است نتیجه رسیدگی را به این دفتر گزارش نماید.

بخشنامه 200/99/16 را شاید بتوان نشانه‌ی آغاز یک دوره جدید مالیات ستانی در ایران دانست. در کنار این بخشنامه قدم‌های بزرگ دیگری نیز برای افزایش سیطره سازمان امور مالیاتی بر فعالیت‌های اقتصادی آغاز گردید. اما از آنجایی که نتیجه هر فعالیت در نهایت در یک حساب بانکی نمود پیدا می‌کند، رسیدگی‌ها و کنترل‌ها در مورد گردش حساب، تراکنش‌های بانکی و صاحبان حساب اهمیت بیشتری یافتند. سازمان امور مالیاتی در این بخشنامه به دنبال ایجاد یک وحدت رویه در رسیدگی به اطلاعات پولی و مالی واصله به ادارات کل امور مالیاتی است. در ادامه با واکاوی بیشتر بخشنامه رسیدگی به تراکنش‌های بانکی، نکات مهم آن در رابط با برگه تشخیص و اعتراض به مالیات را با شما به اشتراک بگذاریم.

همانطور که در خط اول این بخشنامه می‌بینیم، سازمان از تراکنش‌های بانکی مشکوک ارسالی صحبت می‌کند. درواقع بحث نیز بر سر بررسی همین‌ اطلاعاتیست که شخصی آنها را در اختیار ادارات کل امور مالیاتی قرار می‌دهد. این شخص حقوقی دفتر بازرسی مالیاتی، مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی نام دارد.

سازمان امور مالیاتی این دفتر را براساس اجرای آیین نامه اجرایی ماده 181 قانون مالیات مستقیم ایجاد نموده‌است. این ماده شرایط بازرسی مالیاتی از محل مودی را مشخص می‌نماید.

قانونگذار این ماده قانونی را در سال 1394 دستخوش تغییر نمود. در ماده 181 سابق، سازمان امور مالیاتی اعضایی را برای بازرسی و جمع آوری مستندات به محل اعزام می‌نمود. اما قانون جدید سازمان را موظف نمود تا واحدی تحت عنوان بازرسی مالیاتی در کشور ایجاد نماید. در تبصره چهار ماده جدید، وزارت اقتصاد سه ماه برای ایجاد این دفتر فرصت داشت. در نهایت نیز این دفتر تحت آیین نامه اجرایی موضوع تبصبره 4 ماده اصلاحی 181 قانون مالیات‌های مستقیم، تشکیل شد.

لایحه پیشنهادی تغییرات قانون مالیات مستقیم در آبان 1402 منتشر گردید. هدف کلی این لایحه ایجاد دوباره سازوکار مالیات بر مجموع درآمد افراد است. در این قانون برخی معافیت‌های کلی کسب و کار‌ها لغو و در عوض برخی هزینه‌های شخصی افراد می‌تواند بطور شخصی بعنوان هزینه از مالیاتا آنها کسر گردد. به همین دلیل مواد قانونی زیادی دستخوش تغییر می‌شوند که ماده 132 قانون مالیات مستقیم هم یکی از آنهاست.

دولت در این لایحه پیشنهاد می‌کند تا ماده 31 قانون رفع موانع تولید اصلاح گردد. در ماده قانونی جدید 50 درصد از میزان سرمایه گذاری شرکت‌های غبردولتی با شرایط زیر می‌تواند بعنوان هزینه در مالیات عملکرد همان سال تاثیر بگذارد:

• سرمایه گذاری باید در بخش تولید، معدن، تاسیسات گردشگری، بیمارستان و مراکز درمانی باشد.
• منظور قانونگذار از تاسیسات گردشگری تنها متل، مهمانپذیر، هتل آپارتمان، زائرسرا و خانه مسافر است.
• این سرمایه گذاری حتما باید دارای مجوز از مراجع ذی‌ربط باشد.
• هدف سرمایه گذاری تاسیس، توسعه، بارسازی یا نوسازی واحد باشد.
• خرید دارایی ثابت باید صورت حساب الکترونیکی داشته باشد.
• 50 درصد بهای تمام شده دارایی ثابت با ویژگی‌های فوق (به استثنای زمین و خودرو) از تخفیف نرخ 132 قانون مالیات مستقیم بهرمند می‌گردد.
• این میزان در مناطق کمتر توسعه یافته تا 100 درصد قابل افزایش است.

اگر شرایط بالا را دارید، مالیات شما را تا 5 سال با نرخ صفر محاسبه می‌کنند. نرخ صفر بدین معناست که شما موظف به ارائه اظهارنامه و انجام تمامی تکالیف مالیاتی خود هستید. این معافیت تنها برای اشخاص حقوقی یا همان شرکت‌ها قابل استفاده است. پس اگر قصد دارید از آن‌ها استفاده نمایید، باید فعالیت خود را درقالب شرکت و شخص حقوقی آغاز نمایید. اشخاص حقوقی یا همان شرکت‌ها هم موظف به انجام تمامی تکالیف قانونی نظیر معاملات فصلی، پلمپ دفاتر، ارائه سود و زیان و … هستند.

این موضوع همه را نیز در نظر داشته باشید که ماده 132 قانون مالیات مستقیم در مورد درآمد شرکت صحبت می‌کند. آنچه با نرخ صفر محاسبه می‌گردد مالیات درآمد شماست. از نظر ارزش افزوده تمامی شرکت‌ها موظف به دریافت و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده و ارائه اظهارنامه مربوط به آن هستند. تفاوت معافیت مالیاتی با نرخ صفر دقیقا همینجاست. ما این عبارات را در محاورات روزانه بجای یکدیگر استفاده می‌کنیم اما برای رعایت صحیح قانون و پرهیز از اشتباهات هزینه‌ساز مالیاتی باید بدانیم که:

• نرخ صفر مالیاتی به معنای اینست که درآمد شما پس از ارائه اظهارنامه و بررسی آن توسط سازمان امور مالیاتی، بجای ضرائب معمول (25 درصد برای اشخاص حقوقی و ضرائب 15،20 و 25 برای اشخاص حقیقی) در صفر ضرب می‌گردد. این موارد را میتوانید در ماده 132 قانون مالیات مسقیم یا در ماده 81 مشاهده نمایید.
• معافیت مالیاتی اما در قانون ارزش افزوده تعریف می‌گردد. معافیت مالیاتی در قانون ارزش افزوده نیز با مودی کاری ندارد. این قانون برخی کالا‌ها را معاف از قانون مالیات برارزش افزوده می‌داند.

• شرکت‌های مستقر در مناطق آزاد و شهرک‌های صنعتی می‌توانند دوسال بیشتر از سایرین از نرخ صفر ماده 132 قانون مالیات مستقیم استفاده نمایند.
• نرخ صفر ماده 132 برای فعالان مستقر در مناطق اقتصادی و شهرک‌های صنعتی مناطق محروم یا کمتر توسعه یافته می‌توانند به مدت سه سال بیشتر از سایرین است.
• اگر در مناطق کمتر توسعه یافته هستید، تا زمانیکه درآمد مشمول مالیات شما به دو برابر سرمایه ثبتی و پرداختی شما برسد، می‌توانید از نرخ صفر ماده 132 استفاده نمایید. پس از آن مالیات شما را بصورت عادی و با نرخ 25 درصد ماده 105 محاسبه می‌نمایند.
• در سایر مناطق پس از اتمام زمان نرخ صفر ماده 132، نیمی از درآمد شما همچنان تا رسیدن میزان کل درآمد مشمول مالیات به سرمایه ثبتی و پرداخت شده، با نرخ صفر محاسبه می‌گردد.

ماده 132 قانون مالیات مستقیم یک معافیت و نرخ صفر مالیاتی 5 ساله از تاریخ اخذ مجوز را باشروط زیر برای فعالین اقتصادی در نظر گرفته است:

• مودی شخص حقوقی غیر دولتی باشد.
• فعالیت‌های تولیدی یا معدنی که از وزارتخانه‌های مربوط به حوزه فعالیت پروانه بهره برداری یا قرارداد استخراج و فروش دریافت نموده باشند.
• ماده 132 قانون مالیات مستقیم درآمد خدماتی بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری را نیز پوشش می‌دهد.
• شرط مهم استفاده از نرخ صفر، ارائه تسلیم اظهارنامه، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک حسابداری حسب مورد، برای درآمدهای خود به ترتیب مقرر در قانون مالیات مستقیم و در زمان مشخص‌شده به سازمان امور مالیاتی است.

نرخ صفر ماده 132 در حالت عادی 5 سال اول کسب و کار شما را از زمان شروع کار یا صدور مجوز تحت پوشش قرار می‌دهد. با اینحال برخی موارد می‌توانند این فرصت مالیاتی را تا 10 سال نیز افزایش دهند:

• نرخ صفر مالیاتی در مناطق کمترتوسعه یافته بجای 5 سال 10 سال است. کمتر توسعه یافتع بودن منطقه را حتما از چند مرجع استعلام نمایید و در نهایت نیز پاسخ‌ها را با اداره امور مالیاتی محل وقوع کسب و کار مطابقت دهید.
• اگر در زمان استفاده از نرخ صفر ماده 132 قانون مالیات مستقیم، هرسال تعداد پرسنل خود را نسبت به سال گذشته 50 درصد افزایش دهید، یکسال بیشتر می‌توانید از این نرخ صفر استفاده نمایید. البته این افزایش بوضوح باید در لیست بیمه شما منعکس شده باشد. ممکن است ماموران مالیات مدارک بیشتری از شما بخواهند. از آنجایی که شرایط احراز این بند دستخوش تغییرات می‌گردد، توصیه می‌کنیم در مورد آن با یک مشاور مالیاتی مشورت نمایید.

ماده 238 و آیین نامه اجرایی آن در هنگام اجرا با برخی چالش‌ها و ابهامات روبرو بودند. به همین سبب شورای عالی مالیاتی به رفع ابهامات آن پرداخت. رای شماره 48-201 شورا در تاریخ 1396/12/15 در مورد این ابهامات بسیار مهم و راهگشاست.

• ابهام اول: آخرین مهلت برای رسیدگی مجدد توسط سازمان امور مالیاتی دقیقا چند روز است؟ این بهام از جهت شباهت با مقررات ماده 445 آیین دادرسی مدنی بوجود آمده‌است. ماده 455 آیین دادرسی مدنی در مورد مهلت از زمان ابلاغ صحبت می‌کند. اما ماده 238 قانون مالیات مستقیم وظایف سازمان امور مالیاتی بعد از دریافت اعتراض را مشخص می‌نماید، بنابراین رسیدگی باید نهایتا در روز آخر مهلت قانونی (روز چل و پنجم) انجام گیرد نه روز آخر بعلاوه یک.
• ابهام دوم: اگر مسئول رسیدگی نظر خود را پس از مهلت قانونی اعلام نمود تکلیف چیست؟ براساس مقررات ماده 238 قانون مالیات مستقیم، بررسی اعتراض پس از 45 روز ارزش قانونی ندارد، بنابراین در این حالت اعتراض بصورت خودکار به هیئت سپرده خواهد شد.
• اببهام سوم: آیا صدور برگ مالیات قطعی در حالیکه هنوز مودی در مراحل اعتراض ماده 238 قانون مالیات مستقیم و یا هیئت حل اختلاف است، اعتبار دارد؟ خیر، مالیات پس از مراحل اعتراض 238 یا هیئت قطعی می‌گردد و این موارد را می‌توان در 238، 244 و 247 قانون مالیات های مستقیم مطرح نمود.

همانطور که در تبصره 1 می‌بینید، این ماده باید در چارچوب یک دستورالعمل اجرایی گردد. وزیر محترم اقتصاد این دستورالعمل را در تاریخ 1400/10/11 ابلاغ نمود. با اینحال پس از آن اصلاحیه‌ها و حذفیات زیادی در مورد دستورالعمل اجرایی ماده 238 قانون مالیات مستقیم اعمال گردید. فایل زیر بروزترین نسخه این دستورالعمل را در برگرفته است. با اینحال اگر به مواد حذف شده یا تغییر یافته آن نیاز دارید، اینجا کلیک کنید.

خلاصه نکات مهم بخشنامه

• مهلت اعتراض به برگ تشخیص مالیات 30 روز پس از بلاغ رسمی آن است.
• مودی در صورت اعتراض باید اسناد و مدارک خود را در این مهلت به حوزه مالیاتی تحویل دهد.
• ثبت اعتراض از دو روش نامه درخواست کتبی حضوری در محل حوزه صادرکننده برگ تشخیص و یا ثبت در سامانه MyTax مورد قبول است.
• اشخاص می‌توانند در این نامه و ضمن ارائه اسناد و ادله، نماینده خود در هیئت را نیز معرفی نمایند.
• مسئول رسیدگی به اعتراض را سازمان مشخص می‌کند.
• حوزه دریافت کننده اعتراض باید متن و مدارک ارائه شده توسط مودی را در مهلت مقرر (همان 30 روز از زمان دریافت ابلاغ توسط مودی) بصورت الکترونیکی برای مسئول یاد شده ارسال نماید.
• نمایندگان سازمان برای بررسی و ارائه پاسخ به اعتراض مودی ذیل ماده 238 قانون مالیات مستقیم، 45 روز فرصت دارند.
• مسئولان رسیدگی در صورت رد کردن درخواست مودی باید نتیجه را بصورت الکترونیکی و از طریق سامانه به او اطلاع دهند.
• اگر مودی رد شدن اعتراض را بپذیرد، باید موافقت خود را در جلسه‌ای حضوری و یا از طریق سامانه اعلام نماید.
• در صورت عدم پذیرش مودی، موضوع اعتراض از ماده 238 قانون مالیات مستقیم خارج و به هیئت حل اختلاف اراجاع می‌گردد.
• اگر مودی توافق در ماده 238 را بپذیرد، مالیاتش مختومه خواهد بود و نمی‌تواند به هیئت حل اختلاف مراجعه نماید.
• هیئت حل اختلاف تنها مواردی را بررسی می‌کند که مودی در ماده 238 به آنها اعتراضی نموده که توسط مسئولین رسیدگی به اعتراض اولیه قبول نشده‌اند.
• بررسی کنندگان اعتراض باید مواردی مانند اطلاعات اولیه اظهارنامه، اعتراضات، اصلاحیات و … را در سامانه جامع مالیاتی ثبت نمایند.

ماده 238 قانون مالیات مستقیم به شما 30 روز پس از دریافت برگه تشخیص مهلت اعتراض می‌دهد. درحال حاضر باید این اعتراض را بصورت آنلاین و با استفاده از سامانه my.tax.gov.ir ثبت نمایید. بهتر است پیش از ثبت این اعتراض مسئول رسیدگی به پرونده خود را حضوری نیز ملاقات نمایید. حوزه مالیاتی اززمان دریافت اعتراض شما 45 روز فرصت رسیدگی مجدد دارد. در این رسیدگی یکی از حالات زیر پیش می‌آیند:

• ممیزان مالیاتی ادله و مدارک شما بطور کامل قبول می‌کنند.
• ماموران مالیاتی بخش یا تمام ادعای شما را مردود دانسته و اعتراض را رد می‌کنند.

در این هنگام پرونده شما وارد مرحله جدید می‌شود. شما نیز ممکن است نظر ممیزان را پس از بررسی مجدد بپذیرید یا آن را مردود بدانید. درهردوحالت آن بخش از مالیات که هردوطرف در موردش توافق دارند قطعیست و باید پرداخت شود. برای تعیین تکلیف مبلغ مورد اختلاف نیز باید پرونده خود را به هیئت حل اختلاف مالیاتی (ماده 244 قانون مالیات مستقیم) ارجاع دهید.

یک نکته بسیار مهم در هنگام ثبت اعتراض ماده 238 قانون مالیات مستقیم انتخاب نماینده هیئت است. سه عضو هیئت حل اختلاف مالیاتی را تشکیل می‌دهند. یکی از آنها نماینده سازمان امور مالیاتی و یکنفر قاضیست. نفر سوم را باید شما انتخاب نمایید. شما باید نام ارگان یانهادی که می‌خواهید بعنوان نفر سوم در هیئت حل اختلاف مالیاتی نمایده‌ای داشته باشد را در همین درخواست ماده 238 قانون مالیات مستقیم بنویسید.

ماده 238 قانون مالیات مستقیم دومین گام در مسیر اعتراض به مالیات است. در ابتدای کار یک حوزه مالیاتی برای شخصی یک برگه تشخیص ارسال نموده است. شخص فکر می‌کند این مالیات درمورد درآمدش عادلانه نیست و باید زوایای آن را بررسی نماید.

در مقاله قبل به بررسی ماده 237 قانون مالیات مستقیم پرداختیم. دریافتیم که ماموران مالیاتی گزارشات و محاسبات منتج به تشخیص مالیات ما را با استاندارد‌های مشخصی ذخیره می‌کنند. پس از تایید این موارد توسط مدیران مالیاتی، نتیجه آن تحت عنوان برگه تشخیص به ما ابلاغ می‌گردد. در این میان قوانین مالیاتی این حق را برای مودی محفوظ داشته اند که بتواند منابع مورد استفاده در محاسبه مالیاتش را که تحت عنوان گزارش رسیدگی بایگانی شده‌اند، ببیند و بخواند.

مودی ممکن است پس از مشاهده گزارش رسیدگی آن را بپذیرد و یا ممکن است پس از مشورت با یک مشاور مالیاتی تصمیم بگیرد به برخی از مفاد آن اعتراض نماید. موضوعات و مقررات ماده 238 قانون مالیات مستقیم بطور خلاصه در مورد مواردیست که شما از ماموران حوزه می‌خواهید پرونده شما را دوباره مورد بررسی قرار دهند. در این زمان شما باید موارد، دلایل و مدارکی را در تایید ادعای خود به اداره امور مالیاتی تحویل دهید.